Το 1985 ο Οκτώβριος καθιερώθηκε ως Μήνας Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο του μαστού, σε μία διεθνή εκστρατεία για την αφύπνιση του γυναικείου πληθυσμού και τη συγκέντρωση πόρων για έρευνα, πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της πιο συχνά εμφανιζόμενης κακοήθειας στις γυναίκες.
Σύμφωνα με στατιστικά μοντέλα, 1 στις 8 γυναίκες θα εμφανίσουν τη νόσο στη διάρκεια της ζωής τους.
Αίτια
Ο καρκίνος προκύπτει από τη μετατροπή φυσιολογικών κυττάρων σε καρκινικά κύτταρα σε μια διαδικασία πολλαπλών σταδίων, που γενικά εξελίσσεται από μια προκαρκινική βλάβη σε έναν κακοήθη όγκο. Αυτές οι αλλαγές είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ των γενετικών παραγόντων ενός ατόμου και τριών κατηγοριών εξωτερικών παραγόντων, όπως:
- φυσικές καρκινογόνες ουσίες, όπως η υπεριώδης και η ιονίζουσα ακτινοβολία.
- χημικές καρκινογόνες ουσίες, όπως ο αμίαντος, ο καπνός του τσιγάρου, το αλκοόλ, η αφλατοξίνη (μολυσματικός παράγοντας των τροφίμων) και το αρσενικό (μολυσματικός παράγοντας του πόσιμου νερού).
- βιολογικές καρκινογόνες ουσίες, όπως λοιμώξεις από ορισμένους ιούς, βακτήρια ή παράσιτα.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, μέσω του ερευνητικού του οργανισμού για τον καρκίνο, τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC), διατηρεί μια ταξινόμηση των καρκινογόνων παραγόντων. Η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου αυξάνεται δραματικά με την ηλικία, πιθανότατα λόγω της συσσώρευσης κινδύνων για συγκεκριμένους καρκίνους που αυξάνονται με την ηλικία. Η συνολική συσσώρευση κινδύνου συνδυάζεται με το γεγονός ότι οι μηχανισμοί κυτταρικής επιδιόρθωσης είναι λιγότερο αποτελεσματικοί καθώς το άτομο μεγαλώνει.
Άλλοι παράγοντες που μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου σε μια γυναίκα είναι:
- Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού
- Μέση ηλικία
- Ιστορικό καλοηθών νοσημάτων του μαστού
- Μακροχρόνια έκθεση σε ορμόνες, για παράδειγμα λόγω καθυστερημένης εμμηνόπαυσης ή θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες
- Πρώτη εγκυμοσύνη σε μεγάλη ηλικία
- Παράγοντες που αφορούν στον τρόπο ζωής, συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης σε ιονίζουσα ακτινοβολία, της αυξημένης κατανάλωσης αλκοόλ και της κατανάλωσης μιας πλούσιας σε λιπαρά διατροφής.
Συμπτώματα και Διάγνωση
Τα συμπτώματα του καρκίνου του μαστού περιλαμβάνουν:
- Μία σκληρή μάζα που αναπτύσσεται στο μαστό ή στη μασχάλη, η οποία συνήθως είναι ανώδυνη και εμφανίζεται μόνο στη μία πλευρά.
- Μεταβολή στο μέγεθος ή το σχήμα του μαστού.
- Αλλαγές στο δέρμα, όπως εμφάνιση κοιλοτήτων, πτυχών ή ερυθρότητας.
- Αλλαγές στη θηλή, όπως ασυνήθιστες εκκρίσεις ή εμφάνιση εξανθήματος γύρω από την περιοχή της θηλής.
Ωστόσο, η εμφάνιση κάποιου από αυτά δεν σημαίνει απαραίτητα και κακοήθεια. Ο περαιτέρω έλεγχος θα θέσει τη διάγνωση και θα ορίσει τους θεραπευτικούς χειρισμούς.
Έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι η διάγνωση και αντιμετώπιση της νόσου σε αρχικό στάδιο οδηγεί σε ποσοστά ίασης που φτάνουν το 95-97%. Καθίσταται, λοιπόν, μείζονος σημασίας η προσπάθεια για έγκαιρη διάγνωση.
Αυτοεξέταση
Η αυτοεξέταση του μαστού συστήνεται χωρίς να επιβάλλεται και στόχος της πρέπει να είναι η εξοικείωση της γυναίκας με το στήθος της. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η πιθανότητα οποιαδήποτε μεταβολή στο μαστό μιας γυναίκας να γίνει έγκαιρα αντιληπτή.
Απεικονιστικός Έλεγχος
Οι απεικονιστικές εξετάσεις του μαστού είναι η ψηφιακή μαστογραφία ή η ψηφιακή τομοσύνθεση (η τρισδιάστατη δηλαδή μαστογραφία), το υπερηχογράφημα μαστών και η μαγνητική μαστογραφία. Η επιλογή της κατάλληλης απεικονιστικής εξέτασης ή εξετάσεων και η συχνότητά τους εξατομικεύονται σήμερα ανάλογα με την ηλικία της γυναίκας, την πυκνότητα των μαστών της και το οικογενειακό και ατομικό της ιστορικό.
Έτσι μια γυναίκα θεωρείται ότι έχει τον κίνδυνο του γενικού πληθυσμού, δηλαδή δεν ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου, όταν:
- δεν έχει νοσήσει η ίδια με καρκίνο μαστού.
- δεν έχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού η ωοθηκών.
- δεν έχει κληρονομούμενη μετάλλαξη σε γονίδια που αυξάνουν την πιθανότητα να νοσήσει με καρκίνο μαστού.
- δεν έχει υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία στο θώρακα πριν την ηλικία των τριάντα ετών.
Κλινική Εξέταση
Η κλινική εξέταση από ειδικό ιατρό είναι απαραίτητη μετά τον απεικονιστικό έλεγχο. Η λήψη λεπτομερούς ιστορικού, η εκτίμηση των παραγόντων κινδύνου, η ψηλάφηση και η αξιολόγηση των εξετάσεων συμβάλλουν στη μέγιστη διαγνωστική ακρίβεια. Ο ιατρός καλείται με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε γυναίκας (κληρονομικότητα, ατομικό ιστορικό κ.ά.), να ορίσει εξατομικευμένο πρόγραμμα παρακολούθησης.
Η όλη αυτή διαδικασία έχει στόχο την αναγνώριση-διάγνωση της κακοήθειας πριν την εκδήλωση συμπτωμάτων.
Πρόληψη
Η πρωτογενής πρόληψη αφορά την υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής που μειώνει την επίδραση των παραγόντων κινδύνου που μπορούμε να ελέγξουμε όπως:
- ο έλεγχος του σωματικού βάρους
- η διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες με περιορισμό στην κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων
- η φυσική άσκηση
- η διακοπή του καπνίσματος
- η μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ
- η αποφυγή του άγχους
Στις περιπτώσεις κληρονομούμενου καρκίνου, ο γονιδιακός έλεγχος και η εντόπιση παθογόνων μεταλλάξεων προσφέρει τη δυνατότητα παρεμβάσεων μείωσης του κινδύνου.
Δευτερογενώς, ο προγραμματισμένος, τακτικός, προληπτικός έλεγχος οφείλει να πραγματοποιείται με συνέπεια καθώς η έγκαιρη διάγνωση αποτελεί την πιο αποτελεσματική θεραπεία.